ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ:
- Πρωτογενής. Πρόληψη πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών, που να αποτρέπει τη μόλυνση (γίνεται με εμβόλια).
- Δευτερογενής. Πρόληψη από τον καρκίνο με την έγκαιρη εντόπιση προκαρκινικών αλλοιώσεων (τεστ Παπανικολάου, κολποσκόπηση, HPV-test κ.ά.).
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ
Η πρωτογενής πρόληψη, γίνεται με τα εμβόλια. Τα εμβόλια που κυκλοφορούν μας προφυλάσσουν μόνο από συγκεκριμένους γονότυπους των HPV. Μετά τον εμβολιασμό, δημιουργούνται στον οργανισμό μας αντισώματα, τα οποία δεν επιτρέπουν στους συγκεκριμένους ιούς να δημιουργήσουν φλεγμονή. Αυτή η λύση είναι ιδανική και κυκλοφορούν ήδη δύο προληπτικά εμβόλια.
Εμβόλια για τους HPVΣτην Ελλάδα είναι εγκεκριµένα δύο εµβόλια, τα οποία έχουν ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών και χορηγούνται δωρεάν από τα Ασφαλιστικά Ταµεία. Εποµένως είναι θέµα ευθύνης και υποχρέωση όλων των επαγγελµατιών Υγείας η θετική στάση στον εµβολιασµό, όπως βέβαια και η παρακολούθηση των νεότερων δεδοµένων που συνεχώς εµφανίζονται στα εγκυρότερα ιατρικά περιοδικά της παγκόσµιας βιβλιογραφίας .
Απορίες σχετικά με τα εμβόλια
Τα εμβόλια περιέχουν ιούς; Σε ποια λογική βασίζονται;
Τα εμβόλια δεν περιέχουν DNA από HPV. Παρασκευάζονται από ιόμορφα σωματίδια (Virus Like Particles – VLPs) από πρωτεΐνες. Τα VLPs μοιάζουν με την κάψα του ιού και δίνουν ερέθισμα στο ανοσοποιητικό μας σύστημα για την παραγωγή αντισωμάτων.
Πόσο αποτελεσματικά είναι το εμβόλια;
Τόσο για το εμβόλιο Gardasil της εταιρείας Merck, όσο και για το Cervarix της εταιρείας Glaxo-Smith-Kline, oι μελέτες, που έγιναν σε κορίτσια και νέες γυναίκες (ηλικίες 9-26 ετών) έδειξαν μεγάλη αποτελεσματικότητα 70-80%, όσον αφορά την προφύλαξη από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων έχει τεκμηριωθεί μόνο στα άτομα που έχουν κάνει όλες τις δόσεις.
Πόσο διαρκεί η προφύλαξη που παρέχει το εμβόλιο;
Δεν γνωρίζουμε ακριβώς, αφού η μέχρι τώρα παρακολούθηση των εμβολιασθέντων ατόμων στις μελέτες που έγιναν είναι 7-10 έτη. Λέγεται ότι μπορεί να χρειαστεί μια αναμνηστική δόση σε 10-15 έτη.
Πώς χορηγείται το εμβόλιο;
Και τα δύο εμβόλια χορηγούνται σε 3 δόσεις, που γίνονται εντός εξαμήνου.
Πόσο ασφαλή είναι τα εμβόλια;
Δεν έχουν παρατηρηθεί, στις μελέτες που ανακοίνωσαν πρόσφατα και οι δύο εταιρείες, σοβαρές παρενέργειες. Φαίνεται, ότι οι παρενέργειες δεν διαφέρουν από αυτές των άλλων εμβολίων που είναι σε χρήση. Οι πιο συνηθισμένες είναι ελαφρά πυρετική κίνηση, πονοκέφαλος και τοπικός ερεθισμός στην περιοχή της ένεσης. Η εμπειρία από τα δύο εμβόλια είναι πλέον μεγάλη (έχουν χορηγηθεί πολλά εκατομμύρια δόσεων).
Γιατί αρχικά εγκρίθηκε η χορήγηση του εμβολίου, από την επιτροπή FDA στις ΗΠΑ, μόνο για κορίτσια 9-26 ετών;
Επειδή η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είχε μελετηθεί αρχικά μόνο για τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Αργότερα, επεκτάθηκαν οι ενδείξεις. Πρέπει, όμως, να γνωρίζει κανείς, ότι πρόκειται για προληπτικά εμβόλια και η κάλυψη που προσφέρουν είναι ιδανική πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών.
Υπάρχει λόγος για εμβολιασμό των αγοριών;
Ο προφυλακτικός εμβολιασμός των αγοριών θα περιόριζε δυνητικά τη διάδοση των συγκεκριμένων HPV, μειώνοντας μακροπρόθεσμα ακόμη περισσότερο τους κινδύνους για τους καρκίνους εκείνους, που έχουν ως αίτιο τους HPV του εμβολίου. Προς το παρόν όμως ακόμη προλητπικός εμβολιασμός των αγοριών δεν γίνεται.
Μπορούν να κάνουν το εμβόλιο οι έγκυες;
Δεν έχει μελετηθεί η ασφάλειά του σε έγκυες. Από μεμονωμένα περιστατικά φάνηκε, ότι δεν υπήρξε κίνδυνος για την έγκυο ή για το έμβρυο. Όμως, η χρήση του δεν συνιστάται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Μετά τον εμβολιασμό, πρέπει οι γυναίκες να συνεχίσουν να ελέγχονται;
Λόγω της μερικής κάλυψης, που παρέχουν τα εμβόλια, οι γυναίκες που τα κάνουν, θα πρέπει να συνεχίσουν να ελέγχονται προληπτικά (με τεστ Παπανικολάου κ.ά.). Πρέπει να ενημερώνονται, ότι είναι ακάλυπτες για τους υπόλοιπους ογκογόνους HPV.
Έχει κάποια θεραπευτική επίδραση το εμβόλιο για περιπτώσεις, που έχουν ήδη μολυνθεί από HPV;
Όχι. Το εμβόλιο είναι καθαρά προληπτικό και δεν έχει καμιά θεραπευτική επίδραση. Εάν μια γυναίκα έχει ήδη μολυνθεί από κάποιον από τους HPV του εμβολίου, οι μελέτες δεν έχουν δείξει καμιά θεραπευτική δράση.
Υπάρχει θεραπευτικό εμβόλιο για τους HPV;
Γίνονται προσπάθειες με θεραπευτικά εμβόλια, που θα αναστέλλουν τη δημιουργία προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου, σε γυναίκες που έχουν ήδη μολυνθεί από HPV υψηλού κινδύνου. Όμως, η έρευνα που γίνεται, δεν έχει δώσει ακόμα ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Εάν μια γυναίκα έχει ήδη μολυνθεί από ένα HPV (π.χ. τον τύπο 18) θα ωφεληθεί από το εμβόλιο; Ποια είναι η καλύτερη ηλικία για εμβολιασμό;
Θα έχει κάλυψη για τους υπόλοιπους τύπους HPV, που περιέχει το εμβόλιο. Στη χώρα μας θεωρείται, ότι η καλύτερη ηλικιακή ομάδα είναι τα κορίτσια 12-15 ετών (πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών).
Ποιος θεωρείται αυτή τη στιγμή ο ιδανικός τρόπος πρόληψης των μολύνσεων από HPV;
Ο συνδυασμός του εμβολίου με τα υπόλοιπα μέσα προληπτικού ελέγχου. Τα κορίτσια, που θα εμβολιαστούν πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών, θα έχουν στο μέλλον μειωμένο κίνδυνο για καρκίνο τραχήλου μήτρας τουλάχιστον κατά 70 έως 80%. Εάν συνεχίσουν να ελέγχονται προληπτικά (για το ενδεχόμενο επιπτώσεων μόλυνσης από HPV, που δεν καλύπτει το εμβόλιο), ο τελικός κίνδυνος θα ελαχιστοποιηθεί.
O ρόλος του προφυλακτικού
Η χρήση προφυλακτικού συνιστάται, γενικά, για την πρόληψη των σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων. Όταν ο σεξουαλικός σύντροφος είναι καινούργιος και με άγνωστο σεξουαλικό ιστορικό, η χρήση του προφυλακτικού είναι επιβεβλημένη. Η πρακτική αυτή θα έσωζε αναρίθμητες ζωές, από επικίνδυνα και θανατηφόρα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (κυρίως AIDS και ηπατίτιδες). Η μόλυνση, ακόμη και από τους ογκογόνους HPV δεν έχει άμεσο κίνδυνο για τη ζωή μας, μπορεί όμως, έστω σε λίγες περιπτώσεις, να αποτελέσει αίτιο καρκινογένεσης μακροπρόθεσμα.
Η χρήση προφυλακτικού περιορίζει μεν (μέχρι και 70% –σύμφωνα με πρόσφατες δημοσιεύσεις), αλλά δεν αποκλείει εντελώς τον κίνδυνο μετάδοσης των HPV. Οι αιτίες είναι, ότι αφενός το προφυλακτικό δεν καλύπτει όλη την επιφάνεια του πέους και αφετέρου η μόλυνση από τους HPV είναι περιοχική και υπάρχουν συχνά μη ορατές αλλοιώσεις σε όλο το κατώτερο γεννητικό σύστημα, στο περίνεο και στην περιπρωκτική χώρα.
Το προφυλακτικό δεν καλύπτει πλήρως από τον κίνδυνο μετάδοσης HPV, η χρήση του όμως συνιστάται, έστω και για τη μερική προστασία που προσφέρει. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι πρόσφατες μελέτες, στις οποίες αποδεικνύεται, ότι η χρήση προφυλακτικού εκτός από τη μείωση του κινδύνου πρωτομόλυνσης από HPV, μειώνει και τα ποσοστά υποτροπών των αλλοιώσεων μετά τη θεραπεία (προφανώς λόγω μείωσης του σεξουαλικώς μεταδιδομένου ιϊκού φορτίου).
Συμπερασματικά, θα μπορούσε να λεχθεί, ότι η χρήση προφυλακτικού και ο περιορισμός του αριθμού των σεξουαλικών συντρόφων είναι αναμφίβολα μια καλή πρακτική, ιδιαίτερα για τη νεολαία. Σίγουρη πρόληψη για συγκεκριμένους τύπους των HPV προσφέρουν τα εμβόλια.
ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ
Όταν αναφερόμαστε λοιπόν στη δευτερογενή πρόληψη, εννοούμε την ανεύρεση προκαρκινικών αλλοιώσεων και τη θεραπεία τους. Η ανίχνευση των προκαρκινικών αλλοιώσεων γίνεται με διάφορες μεθόδους όπως: τεστ Παπανικολάου, κολποσκόπηση, μοριακές τεχνικές αναζήτησης DNA του HPV κ.ά. (αναφέρονται αναλυτικά σε άλλα σημεία του site).