Γυναικολογικός καρκίνος

Καρκίνος Ενδομητρίου

Ο καρκίνος του ενδομητρίου αποτελεί τον συχνότερο γυναικολογικό καρκίνο (εξαιρουμένου του καρκίνου του μαστού)  στις αναπτυγμένες χώρες. Ο καρκίνος ξεκινά από το ενδομήτριο, το οποίο αποτελεί τον εσωτερικό χιτώνα της μήτρας.
Το 75% των περιπτώσεων καρκίνου ενδομητρίου εμφανίζονται μετά την εμμηνόπαυση, με μέση ηλικία διάγνωσης τα 60 χρόνια. Ενα μικρό ποσοστό 3-5% εμφανίζεται πριν από την ηλικία των 40 ετών.
Ανιχνεύεται συχνά σε αρχικά στάδια εξαιτίας του γεγονότος ότι  ο καρκίνος δίνει συμπτώματατα οποία οδηγούν την γυναίκα να συμβουλευτεί τον γυναικολόγο της. Τα συμπτώματα αυτά, που έχουν ανάγκη διερεύνησης, μπορεί να είναι τα ακόλουθα:

  • Κάθε αιμορραγία, ακόμα και σταγονοειδής, στην εμμηνόπαυση
  • Μεγαλύτερη διάρκεια της περιόδου, αυξημένη ροή αίματος
  • Αιμορραγία ανάμεσα στις περιόδους
  • Σε προχωρημένα στάδια της νόσου μπορεί να εμφανιστεί πόνος, καταβολή, απώλεια βάρους, αναιμία.

 

Παράγοντες κινδύνου αποτελούν: 

  • Η παχυσαρκία,
  • Η καθυστερημένη εμμηνόπαυση(>52 έτη),
  • Η ατοκία,
  • Η ανωοθυλακιορρηξία(π.χ.το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών),
  • Ο σακχαρώδης διαβήτης
  • Η υπέρταση
  • Η χορήγηση οιστρογόνων (όταν χορηγούνται μόνα τους, χωρίς την συγχορήγηση προγεστερόνης),
  • Η  χορήγηση ταμοξιφαίνης (φάρμακο που χορηγείται σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού).
  • Το σύνδρομο HNPCC(μια κληρονομική πάθηση που συνδυάζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο παχέος εντέρου και καρκίνο ενδομητρίου)

 

Η εξέταση από τον γυναικολόγο περιλαμβάνει:

  • Τεστ Παπανικολάου για τον αποκλεισμό κακοήθειας από τον τράχηλο της μήτρας
  • Διακολπικό υπερηχογράφημα το οποίο παρέχει πληροφορίες για το πάχος του ενδομητρίου
  • Η οριστική διάγνωση τίθεται με την απόξεση της μήτρας και του ενδοτραχήλου και αποστολή του υλικού για ιστολογική εξέταση.
  • Η υστεροσκόπηση, αποτελεί επίσης ένα σύγχρονο διαγνωστικό εργαλείο, καθώς επιτρέπει την επισκόπηση της κοιλότητας της μήτρας και την λήψη κατευθυνόμενων βιοψιών από τις ύποπτες περιοχές.

 

Θεραπευτική Αγωγή

Η αφαίρεση της μήτρας καθώς και των σαλπίγγων και ωοθηκών αποτελεί την πιο συχνή μορφή θεραπευτικής αντιμετώπισης και τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης είναι πολύ καλά σε αρχκά στάδια. Αναφέρονται ποσοστά πενταετούς επιβίωσης έως και 95% στον καρκίνο του ενδομητρίου σταδίου 1.

Παρά το γεγονός ότι αρκετοί παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου του ενδομητρίου δεν μπορούν να προληφθούν όπως η για παράδειγμα η πρώιμη εμμηναρχή και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση είναι σημαντικό να τονιστεί η ανάγκη ενός υγιεινού τρόπου ζωής  με έλεγχο του σωματικού βάρους, καθώς η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπέρταση αποτελούν από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου. Προστατευτικό ρόλο επίσης ασκεί η λήψη αντισυλληπτικών χαπιών, η οποία ελαττώνει περίπου κατά 50% τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου.


 

Καρκίνος Τραχήλου της Μήτρας

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τον 2ο συχνότερο καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως, με 470.000 νέα κρούσματα και 230.000 θανάτους ετησίως.
Το 80% των θανάτων συμβαίνει στις αναπτυσσόμενες χώρες, λόγω μη ύπαρξης συστηματικών προγραμμάτων πρόληψης.
Στις αναπτυγμένες χώρες, η μαζική εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου έχει συμβάλλει στην σημαντική μείωση των περιστατικών καθώς πριν από την εμφάνιση διηθητικού καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, προηγείται ένα μακρύ στάδιο προκαρκινικών αλλοιώσεων (CIN), οι οποίες μπορούν να διαγνωσθούν και να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά.
Στις Η.Π.Α το ποσοστό το θανάτων από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας μειώθηκε κατά 74% μεταξύ 1955 και 1992 λόγω της εφαρμογής πληθυσμιακού ελέγχου, με το τεστ  Παπανικολάου.

 

Τι προκαλεί Καρκίνο του Τραχήλου της Μήτρας – Παράγοντες Κινδύνου

Αποδείχθηκε πρόσφατα, με τη βοήθεια της μοριακής βιολογίας, ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται στον ιό των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων (HPV-Human Papilloma Virus). Ο ιός μεταδίδεται με την σεξουαλική επαφή και έχουν ανιχνευθεί περισσότεροι από 100 τύποι του ιού. Υψηλού κινδύνου τύποι θεωρούνται οι τύποι 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73 και 82.
Υπολογίζεται ότι το 80% των γυναικών θα μολυνθεί από τον ιό HPV σε κάποια φάση της ζωής τους. Το μεγαλύτερο ποσοστό από τις γυναίκες αυτές, περίπου 70-90%, θα εμφανίσει μια παροδική μόλυνση η οποία μετά από διάστημα  1 έως 2 ετών θα υποχωρήσει και θα εξαφανιστεί, χωρίς να δημιουργήσει προκαρκινικές αλλοιώσεις στον τράχηλο.
Ετσι λοιπόν, μικρό ποσοστό γυναικών θα παρουσιάσει εμμένουσες προκαρκινικές αλλοιώσεις, με κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του τραχήλου στο μέλλον. Στις γυναίκες αυτές έχουν βρεθεί παράγοντες κινδύνου όπως οι πολλαπλοί σεξουαλικοί σύντροφοι, το κάπνισμα, η κακή διατροφή, η νεαρή ηλικία της πρώτης επαφής, η λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων καθώς και ο μη συχνός γυναικολογικός έλεγχος. 
Ο γυναικολογικός έλεγχος πρέπει να γίνεται σε ετήσια βάση  και να περιλαμβάνει απαραίτητα τη λήψη τεστ  Παπανικολάου από την ηλικία των 21ετών. Σε περιπτώσεις μόλυνσης με τον ιό HPV, είναι δυνατή η ανίχνευση του υπεύθυνου ή των υπεύθυνων  τύπων HPV,  με την  λήψη κυτταρικού υλικού από τον τράχηλο της μήτρας (HPV DNA τεστ).

Οι γυναίκες που θα εμφανίσουν προκαρκινικές αλλοιώσεις σοβαρού βαθμού, έχουν ανάγκη κολποσκόπησης (επισκόπηση του τραχήλου με ένα ειδικό μικροσκόπιο το κολποσκόπιο), λήψης βιοψιών από τις ύποπτες περιοχές και θεραπευτικής αφαίρεσης των βλαβών του τραχήλου με χρήση ηλεκτροχειρουργικών εργαλείων ή laser.

Η αντιμετώπιση γίνεται συνήθως είτε με χειρουργική επέμβαση είτε με ακτινοβολία, ανάλογα με το στάδιο της νόσου. Σε προχωρημένα στάδια επίσης είναι απαραίτητη η συμπληρωματική χημειοθεραπεία.

 

Εμβόλια

Πρόσφατα, το 2007, κυκλοφόρησαν στην χώρα μας δύο εμβόλια, τα οποία προλαμβάνουν την μόλυνση από τους δύο πιο συχνούς τύπους του ιού HPV, τον 16 και τον 18. Οι τύποι αυτοί ευθύνονται για παραπάνω από 65% των περιπτώσεων καρκίνου τραχήλου της μήτρας. Ο εμβολιασμός προστατεύει από την αρχική HPV μόλυνση και παρέχει την μεγαλύτερη προστασία όταν γίνει πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Γίνεται σε 3 δόσεις σε διάστημα 6 μηνών. Οι κλινικές μελέτες έδειξαν ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή, όπου παρατηρήθηκαν ήπιες μόνο αντιδράσεις. Το ένα εμβόλιο προστατεύει επίσης από τους τύπους 6 και 11, οι οποίοι προκαλούν τις περισσότερες περιπτώσεις οξυτενών κονδυλωμάτων.
Τα εμβόλια παρέχουν προστασία από τους καρκινογόνους τύπους 16 και 18 του ιού HPV, οι οποίοι ευθύνονται για περίπου 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας στην Ευρώπη.
Η προστασία, όμως, δεν είναι απόλυτη καθώς δεν προστατεύουν από όλους τους άλλους τύπους του ιού HPV. Για το λόγο αυτό, οι γυναίκες που έχουν εμβολιασθεί πρέπει να συνεχίσουν τον ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο.


 

Καρκίνος Ωοθηκών

Ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου από  γυναικολογικό καρκίνο (εκτός του καρκίνου του μαστού) στις αναπτυγμένες χώρες. Αυτό συμβαίνει γιατί τις περισσότερες φορές, τα συμπτώματα του καρκίνου εμφανίζονται σε προχωρημένα στάδια της νόσου, με αποτέλεσμα και τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης μετά από θεραπεία να μην ξεπερνούν το 40%.
Περισσότεροι από 50% των θανάτων που οφείλονται σε καρκίνο των ωοθηκών συμβαίνουν στις ηλικίες 55-74 ετών και σπάνια παρατηρούνται πριν από την ηλικία των 40 ετών.
Ο κίνδυνος να αναπτύξει μια γυναίκα καρκίνο των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της ζωής της είναι περίπου 1,5%, ο οποίος αυξάνεται σε 5% εάν έχει μια συγγενή πρώτου βαθμού (μητέρα, αδελφή ή κόρη) με καρκίνο των ωοθηκών. Κατά συνέπεια, ένα από τους σημαντικούς παράγοντες κινδύνου αποτελεί το οικογενειακό ιστορικό.Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η ατοκία,η υπογονιμότητα,η πρόωρη εμμηναρχή και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση.
Έχουν βρεθεί ακόμα μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA-1 και BRCA-2, οι οποίες εμφανίζονται στον καρκίνο του μαστού, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.
Προστατευτικό ρόλο, μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, παίζουν οι εγκυμοσύνες, ο θηλασμός και η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών.
Στα αρχικά στάδια της νόσου, σπάνια υπάρχουν συμπτώματα, και στην καλύτερη περίπτωση υποψίες εγείρονται με την ανεύρεση ψηλαφητού μορφώματος στην πύελο με την γυναικολογική εξέταση και το διακολπικό υπερηχογράφημα.Συμπτώματα όπως αίσθημα βάρους, πυελικός πόνος, συχνουρία, διαταραχές των κενώσεων εμφανίζονται συνήθως όταν έχει αυξηθεί σημαντικά το μέγεθος του όγκου.
Η αντιμετώπιση είναι χειρουργική, με αφαίρεση των ωοθηκών, των σαλπίγγων και της μήτρας  και ταυτόχρονα γίνεται και η σταδιοποίηση της νόσου. Στα προχωρημένα στάδια είναι απαραίτητη η συμπληρωματική χημειοθεραπεία, για την αντιμετώπιση της υπολειπόμενης νόσου. Σε νέες ασθενείς, που επιθυμούν να διατηρήσουν την γονιμότητα τους, είναι δυνατή η συντηρητικότερη προσέγγιση με αφαίρεση μόνο της μίας ωοθήκης σε περιπτώσεις όγκων οριακής κακοήθειας.
Καμία μέθοδος πληθυσμιακού ελέγχου (screening test) δεν είναι εγκεκριμένη για τον καρκίνο των ωοθηκών, αλλά η ετήσια γυναικολογική εξέταση, η οποία περιλαμβάνει το γυναικολογικό υπερηχογράφημα καθώς και η μέτρηση στο αίμα του καρκινικού δείκτη  CA-125, όταν ανευρίσκονται ύποπτα μορφώματα, κρίνονται επιβεβλημένες.