Ακράτεια των ουρών ονομάζεται η κατάσταση εκείνη, κατά την οποία το άτομο αδυνατεί να συγκρατήσει τα ουρά του και παρά τη θέληση του, τα αποβάλλει στο περιβάλλον. Η ακράτεια μπορεί να αφορά σε μικρή ποσότητα ουρών, πχ λίγες σταγόνες το 24ωρο η σε πλήρη απώλεια του έλεγχου (συνεχής ακράτεια), οπότε αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, τόσο για τον ασθενή, όσο και για τον κοινωνικό του περίγυρο.
Φυσιολογικά κάθε άνθρωπος, μετά το πρώτο έτος της ηλικίας, αρχίζει σταδιακά να αποκτά τον έλεγχο της ούρησής του. Αυτό γίνεται με την παράλληλη ωρίμανση διάφορων κέντρων του νευρικού του συστήματος και την εκμάθηση του σωστού τρόπου ούρησης από τους κηδεμόνες του. Πολύ συχνά η εγκράτεια διαταράσσεται από ποικίλα αιτία και αυτό συμβαίνει σε όλες τις ηλικίες, αφορά και τα δυο φύλλα, μπορεί να έχει μόνιμο ή παροδικό χαρακτήρα και κάποιες φορές υποκρύπτει μια παθολογική κατάσταση.
ΕΙΔΗ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ
Α) Ακράτεια από προσπάθεια (Stress incontinence)
Είναι το είδος εκείνο, όπου το άτομο διαπιστώνει απώλεια των ούρων από την ουρήθρα του, όταν κάποια αιτία (βήχας, γέλιο, φτέρνισμα, πήδημα από ύψος, σήκωμα βάρους κτλ.)αυξάνει την πίεση στην ουροδόχο κύστη. Είναι το συχνότερο είδος ακράτειας ούρων στις γυναίκες και έχει σχέση με το πόσο ισχυρός είναι ο σφιγκτήρας της κύστης και οι μύες του πυελικού εδάφους. Σημαντικό ρόλο παίζει η χαλάρωση του κόλπου(ιδιαίτερα εκείνες που έχουν γεννήσει φυσιολογικά) και η εμμηνόπαυση.
Β) Ακράτεια ούρων από έπειξη (Urge incontinence)
Στο είδος αυτό το άτομο ξαφνικά αισθάνεται έντονη την επιθυμία για ούρηση, συνήθως χωρίς εμφανή λόγο. Δεν προλαβαίνει να μετακινηθεί ως την τουαλέτα, ούτε να συγκρατηθεί και διαπιστώνει ότι του “φεύγουν” τα ούρα. Το γεγονός οφείλεται σε έντονες ανεξέλεγκτες συσπάσεις της κύστης, η οποία μπορεί να ονομάζεται επίσης ασταθής, υπεραντανακλαστική ή γενικά υπερδραστήρια ουροδόχος κύστη. Τα αιτία μπορεί να είναι νευρολογικά (κεντρικό ή περιφερικό νευρικό σύστημα),να αφορούν τις ίδιες τις λείες μυϊκές ίνες της κύστης, να έχουν σχέση με μια φλεγμονή ή ακόμη να είναι και άγνωστα (ιδιοπαθής αστάθεια της κύστης).
Γ) Μεικτού τύπου ακράτεια των ούρων (Urge και Stress incontinence)
Πρόκειται για συνύπαρξη των δύο παραπάνω καταστάσεων. Το είδος αυτό απαντά συχνότερα στις γυναίκες.
Δ) Ακράτεια ούρων από υπερπλήρωση (overflow incontinence).
Στην περίπτωση αυτήν η κύστη είναι μόνιμα γεμάτη με ούρα και αδειάζει συνεχώς κι από λίγο με την παραμικρή αύξηση της ποσότητας τους. Συχνότερα αίτια είναι η χαλαρότητα του κυστικού τοιχώματος από μεταβολικά (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης) ή από νευρολογικά αίτια και η χρόνια απόφραξη της ουρήθρας (καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, όγκος κοντά στην ουρήθρα, λιθίαση κύστης κτλ.)
Το είδος αυτό της ακράτειας είναι σπάνιο στις γυναίκες.
Ε) Ακράτεια ούρων από δυσκινησία (Disability incontinence)
Υπερήλικα άτομα και άτομα που κάθονται σε αναπηρικές καρέκλες με ορθοπεδικά ή χρόνια νευρολογικά προβλήματα (γεροντική άνοια, νόσος του Parkinson, νόσος του Alzheimer κ.τ.λ.) αδυνατούν να έχουν εύκολη πρόσβαση στην τουαλέτα όποτε χρειαστεί. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η μόνιμη διαφυγή ούρων.
Στ)Παροδική ακράτεια των ούρων (transient incontinence)
Οφείλεται σε παροδικά αίτια όπως η λήψη κάποιου φαρμάκου, η φλεγμονή, η αναγκαστική ακινητοποίηση, το άγχος κτλ. και σύντομα παρέρχεται.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η ηλικία του ατόμου, το ιατρικό του ιστορικό (π.χ. πολλοί φυσιολογικοί τοκετοί, λήψη φαρμάκων, εγχείρηση στην περιοχή, άλλο συνοδό νόσημα κτλ.), η συμπτωματολογία και ο τρόπος απώλειας των ούρων, μπορούν να καθορίσουν από την αρχή το είδος της ακράτειας.
Η φυσική εξέταση του ασθενή επισκόπηση και ψηλάφηση των γεννητικών οργάνων, αδρή νευρολογική εξέταση κτλ.)και η μέτρηση του υπολειπόμενου ποσού των ούρων με λεπτό καθετήρα, δηλαδή των ούρων που μένουν μέσα στην κύστη μετά από μια ούρηση, αποτελούν το επόμενο βήμα. Ανάλογα με την περίπτωση οι παρακάτω εξετάσεις συμπληρώνουν τη διαγνωστική προσέγγιση του προβλήματος :
α)Στρες τεστ:
Ενώ η κύστη περιέχει κανονική ποσότητα ούρων, το άτομο καλείται να βήξει μερικές φορές δυνατά. Παράλληλα, ο γιατρός παρατηρεί τυχόν αποβολή ούρων από την ουρήθρα.
β)Ανάλυση ούρων:
Γίνεται για τον έλεγχο πιθανής ουρολοίμωξης.
γ)Εξετάσεις αίματος:
Ελέγχεται π.χ. το σάκχαρο του αίματος για τυχόν ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη.
δ)Υπερηχογράφημα:
Εξετάζονται οι νεφροί, οι ουρητήρες, η κύστη, η ουρήθρα για κάποιο αίτιο που μπορεί να οδηγεί σε χρόνια απόφραξη με αποτέλεσμα ακράρεια από υπερπλήρωση.
ε)Ουροδυναμικός έλεγχος:
Με ειδικές τεχνικές μετρούμε τις διάφορες πιέσεις που αναπτύσσονται στην ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα, τόσο κατά τη φάση πλήρωσης (καθώς εμείς τη γεμίζουμε με φυσιολογικό ορό), όσο και κατά τη φάση της ούρησης. Υπάρχουν και περισσότερο εξειδικευμένες μέθοδοι για τη διερεύνηση περίπλοκων καταστάσεων, όπως η ηλεκτρομυογραφία των μυών του πυελικού εδάφους, η δημιουργία προκλητών δυναμικών και ο έλεγχος αντανακλαστικών κτλ.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Πολλές γυναίκες αντιμετωπίζουν την ακράτεια των ούρων, όταν είναι μικρού βαθμού, με απορροφητικές πάνες Άλλα άτομα καταφεύγουν στη μέθοδο της περιορισμένης λήψης υγρών, όπως καφέ, τσαγιού, αλκοόλ ακόμη και νερού.
Οι κυριότερες θεραπευτικές μέθοδοι είναι:
α) Ασκήσεις κατά kegel
Οι ασθενείς διδάσκονται ασκήσεις εκγύμνασης των μυών του πυελικού εδάφους για ενίσχυση των σφιγκτήρων της κύστης και του ορθού.
β) Προγραμματισμένη ούρηση
Καταγράφοντας σε πίνακα τις κανονικές ουρήσεις και τα επεισόδια ακράτειας, το άτομο μπορεί σταδιακά να καθορίσει τη συχνότητα με την οποία θα πρέπει να αδειάζει την κύστη, αποφεύγοντας την ανεξέλεγκτη απώλεια ούρων. Με τον τρόπο αυτόν αλλάζει και η συμπεριφορά της κύστης ,γίνεται δηλαδή ικανότερη να συγκρατεί ούρα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (bladder training). Η μέθοδος αυτή είναι πιο αποτελεσματική σε περιπτώσεις ακράτειας ούρων από έπειξη και από υπερπλήρωση.
γ) Φάρμακα
Μερικά φάρμακα (αντιχολινεργικά) καταστέλλουν την υπερδραστηριότητα της ασταθής κύστης και χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ακράτειας από έπειξη.
Άλλα ενισχύουν τον αυχένα της κύστης και την ουρήθρα και χρησιμοποιούνται για μικρού βαθμού ακράτεια των ούρων από προσπάθεια. Επίσης ορισμένα φάρμακα, ειδικά τα οιστρογόνα, πιστεύεται ότι βοηθούν τις μετά την εμμηνόπαυση γυναίκες, στην όσο το δυνατό φυσιολογικότερη λειτουργία της ούρησης.
δ) Διαλείποντες καθετηριασμοί της κύστης
Είναι μέθοδος ιδανική για τις περιπτώσεις εκείνες που η κύστη είναι χαλαρή, δεν αδειάζει μόνη της και η ακράτεια οφείλεται σε υπερπλήρωση της. Επίσης σε νευρολογικές παθήσεις, βλάβες στον νωτιαίο μυελό, εγχειρήσεις στην πύελο κτλ.
ε) Χειρουργική αντιμετώπιση
Έχει ένδειξη όταν αποτυγχάνουν οι συντηρητικές μέθοδοι. Υπάρχουν πάρα πολλές χειρουργικές επεμβάσεις, ανάλογα με την περίπτωση. Οι περισσότερες περιπτώσεις ακράτειας ούρων από προσπάθεια (stress incontinence) στις γυναίκες οφείλονται στο ότι η κύστη προβάλλει προς τον κόλπο και διαταράσσεται η σχέση της με την ουρήθρα.
Επομένως, οι επεμβάσεις έχουν σκοπό να επανατοποθετήσουν με στηρικτικά ράμματα την ουροδόχο κύστη μέσα στην πύελο, σε όσο το δυνατό καλύτερη θέση. Άλλες χειρουργικές τεχνικές έχουν διαφορετικό σκοπό. Με τοποθέτηση ειδικής ταινίας από συνθετικό υλικό κάτω από την ουρήθρα, αποσκοπείται η δημιουργία σύγκλεισης του αυλού της, μόνο όμως όταν αυξάνεται η πίεση στην κοιλιά της γυναίκας,π.χ κατά τον βήχα ώστε να αποφεύγεται η απώλεια των ούρων. Σήμερα, όλες σχεδόν οι επεμβάσεις αυτού του τύπου (τεχνικές ανάρτησης της ουρήθρας ) γίνονται γρήγορα, με μικρή τομή στον κόλπο και μικρό χρόνο νοσηλείας. Τα ποσοστά επιτυχίας είναι υψηλά και η αποτελεσματικότητα συνήθως μακροπρόθεσμη.
ΕΝΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΜΗΝΥΜΑ
Τα άτομα με ακράτεια των ούρων πρέπει να γνωρίζουν ότι:
α) Το πρόβλημα αυτό απαντά σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και είναι ιδιαίτερα συχνό σε γυναίκες, συνήθως μετά την εμμηνόπαυση.
β)Υπάρχουν διάφορα είδη ακράτειας των ούρων και σχεδόν όλα μπορούν να αντιμετωπιστούν με μεγάλο ποσοστό επιτυχίας.
γ)Η ακράτεια των ούρων δεν πρέπει να παραμένει κρυφό μυστικό και να κρατά τον ασθενή στο κοινωνικό περιθώριο. Πρέπει οπωσδήποτε να αναζητείται η ενδεικνυόμενη, ανάλογα με την περίπτωση ιατρική λύση, η οποία σχεδόν πάντα υπάρχει.